Có phải thi và học chuyên là “mất hết tuổi thơ”?

Có phải thi và học chuyên là “mất hết tuổi thơ”?

Câu nói cửa miệng của khá nhiều phụ huynh cũng như nhiều người trong xã hội khi nói về học chuyên là “áp lực lắm, mất hết tuổi thơ”. Thế nhưng thực tế, đa phần các học sinh thi đỗ và học thực lực ở các trường chuyên thì cảm thấy mọi chuyện rất bình thường. Một số ít trong đó thì đúng là học hành khổ sở vì… chuyên. 

Khi nào “tuổi hơi bị đánh cắp”?

Nói về áp lực học hành của con trẻ dư luận xã hội thường nghĩ đến ngay nguyên nhân là do các trường chuyên tuyển sinh quá khó với những bài thi hóc búa. Để thi vào các trường chuyên, học sinh phải học và luyện thi quá khắc nghiệt. Mọi tội lỗi áp lực học hành dường như đổi lỗi hết cho “trường chuyên, lớp chọn” và cuối cùng là những kết luận “xanh rờn”: “Học thế thì mất hết tuổi thơ của con”.

Trên thực tế, nhiều học sinh đỗ vào các trường cấp 2 CLC như Ams2 hay đỗ các trường chuyên cấp 3 thì lại cho rằng: “Đỗ được là học được” và vì sẵn có tố chất + đam mê học hành nên mọi chuyện không quá khó khăn và càng không có chuyện “mất hết tuổi thơ”, cả ngày cắm đầu học và thi như nhiều người nhận định.

“Nhà bác học Albert Einstein từng nói rằng: “Ai cũng là thiên tài. Nhưng nếu bạn đánh giá một con cá bằng khả năng leo cây, nó sẽ sống suốt đời với niềm tin rằng nó là kẻ đần độn”.

Như vậy, thi chuyên sẽ “đánh cắp tuổi thơ” của con khi bố mẹ “bắt cá leo cây”. Nghĩa là, bố mẹ đặt kỳ vọng quá cao, bắt con phải thực hiện ước mơ của mình trong khi sức học của con không đủ để học và thi những bài toán khó, nhưng bài văn nâng cao và khả năng tiếng Anh cũng chỉ ở mức bình thường, không xuất sắc.

Tôi đã chứng kiến rất nhiều phụ huynh bạn tôi, có con học cùng lứa con gái đầu của tôi có giấc mơ con học chuyên khi con mới vào lớp 1. Có một cô bạn tôi tâm sự: “Hồi nhỏ, em không đỗ chuyên toán, cũng do hồi đó bố mẹ em là công nhân, không đủ điều kiện cho em đi học thêm như các bạn trong khu tập thể nên cấp 2 em chỉ được học trường làng, không được học chuyên toán và cấp 3 thi cũng thiếu nhiều điểm. Nên giờ em quyết “phục thù” đầu tư cho con ôn chuyên từ nhỏ”. Nhưng đáng tiếc, con trai bạn đó chỉ là một học sinh bình thường trong lớp từ tiểu học cho đến cấp 2, chưa bao giờ cháu được các cô chủ nhiệm đánh giá cao khả năng làm toán nổi trội trong lớp, chưa bao giờ là “cây toán” của trường và không được đi thi học sinh giỏi bao giờ. Tôi có khuyên phụ huynh đó rằng, thấy con bạn đó thích học tiếng Anh và có năng khiếu khi thuộc lòng các bài hát tiếng Anh trong các phim hoạt hình như “Iion king”, “Đi tìm Nemo”… sao không cho con học tiếng Anh mà cứ ép con học toán nâng cao khi con không không muốn học và cũng không tiếp thu được? Nhưng phụ huynh đó cứ nói rằng, là con trai thì phải học chuyên toán, không thích học chuyên Anh. Vấn đề là mẹ thích, chứ không phải con thích. Và tôi chứng kiến cháu bé đó được mẹ cho theo học rất nhiều trung tâm luyện toán nổi tiếng của Hà Nội, học rất nhiều thầy cô luyện chuyên nhưng mùa thi vào trường THCS Hà Nội – Amsterdam năm ấy, cháu bé cũng chỉ được 3,5 điểm toán và điểm tiếng Việt cũng không đủ “cõng” điểm toán nên con bị trượt Ams 2. Nhưng cô bạn tôi vẫn không lùi bước, cấp 2, cô sắp xếp con vào lớp toán của một trường nổi tiếng Hà Nội, nhưng cậu bé vẫn chỉ là một học sinh bình thường trong lớp, thậm chí lên lớp 8, 9 còn “đuối”. Cô bạn tôi vẫn cho rằng, ôn luyện vẫn có thể đỗ được chuyên toán cấp 3 nên cho con học thêm 1 thầy toán của trường KHTN, 1 giáo viên toán của Ams3. Nhưng mùa thi vào 10 năm đó, con vẫn trượt chuyên và cũng chỉ đỗ 1 trường cấp 3 bình thường do thi vào 10 điểm văn con chỉ được 6 và toán điều kiện cũng chỉ được 8,5. Ngay khi vào cấp 3, con trai bạn tôi lớn gộc và không nghe mẹ nữa, chuyển qua học tiếng Anh mục tiêu thi vào ngành quản lý khách sạn. Đầu năm lớp 12, cậu ta được 7.0 IELTS và ngay sau đó đăng ký vào 1 trường ĐH ở Sài gòn để học ngành quản lý khách sạn với xét tuyển thẳng học bạ, IELTS. Con đường vào đại học của con trai bạn tôi không có dấu ấn niềm kỳ vọng đỗ chuyên toán của con suốt 12 năm học phổ thông nhưng rất may con trai bạn vẫn kịp thực hiện được ước mơ của mình.

Có rất nhiều phụ huynh như thế, luôn nuôi mộng con đỗ chuyên theo ý thích của mình, cho con đi học thêm hết lớp này đến lớp khác và khiến những năm học trên ghế nhà trường của con mình luôn là áp lực và ám ảnh bởi điểm số, trường chuyên, lớp chọn. Đó chính là những phụ huynh mang giấc mơ của mình ra để “đánh cắp tuổi thơ của con”. Có rất nhiều phụ huynh nhắn tin, điện thoại hoặc đến gặp trực tiếp tôi nhờ tư vấn cho con thi chuyên Anh. Khi trao đổi kỹ, cho các con làm bài test tôi nhận thấy, các con học chưa vững cơ bản và không có đam mê, quyết tâm thi chuyên Anh khi đã lên lớp 9 thì khó có thể chinh phục mục tiêu đó và nói phụ huynh rằng, nên suy nghĩ lại, đừng bắt con ôn thi chuyên Anh trong “hoàn cảnh” hiện tại. Nhưng chỉ 30% phụ huynh suy ngẫm và nghe theo, còn lại, đa phần vẫn cố xin và nhồi nhét con học thêm 1 lớp luyện chuyên Anh ở đâu đó với hy vọng con sẽ đỗ. Nhưng sau mỗi mùa thi chuyên, những học sinh như vậy không có “phép màu” nào, không đỗ chuyên trong niềm tiếc nối của bố mẹ.
Khi con không có tố chất, không có đam mê, học luyện thi hết lớp nọ đến lớp kia thực sự là cực hình nhưng vì lý do con còn nhỏ, vì nếu phản đối sẽ bị mắng và “dập” ngay nên các con buông xuôi và cứ đi học như một cái máy mà kiến thức không vào đầu. Những học sinh đó không thể có được niềm vui đi chơi thỏa thích, đánh ván cờ với bạn hay đi du lịch nhiều bởi lịch học thêm kín từ trong năm đến hè. Thậm chí, với nhiều nhà, hè là thời điểm vàng để học thêm các lớp mà trong năm học không có thời gian học. Tôi đã có lúc phải “cân não” khi quyết định cho con mùa hè đi chơi khá nhiều và bỏ đi 1 lớp học thêm, đã có lúc phải nghe con nói, con chán lớp học thêm tiếng Anh chuyên đến mức chỉ tích vào bài tập về nhà cho có và thật may, tôi đã dừng đúng lúc, sau 3 tháng cho con luyện chuyên ở 1 giáo viên nổi tiếng Hà nội hồi lớp 7, khi con nói giờ học hàng hàng chục, hàng trăm từ mới, chép từ mỏi tay và nỗi sợ chép phạt nếu thiếu bài tập về nhà… Đó là lý do, khi con nói thích ảo thuật, tôi đã mở lớp, mời giáo viên cho con học cơ bản trong 2 tháng hè năm lớp 8, sau đó, gom lớp học ảo thuật nâng cao nhưng không có học sinh nào học cùng, dù các bạn học cùng con ảo thuật lúc đó rất thích học lên nhưng bố mẹ các bạn lại không cho học, chỉ vì hè còn phải học thêm toán, văn, Anh, học ảo thuật thì “tích sự gì”. Và tôi lại tiếp tục cho con học ảo thuật nâng cao 1-1 với 1 diễn viên từng làm liên đoàn xiếc VN chỉ để con thỏa chí đam mê. Đó là lý do sau khi con được đi biểu diễn khắp nơi, con lại vui vẻ quay ra học toán, văn, Anh để thi chuyên Anh vào 10.
Tại sao con bạn thích vẽ bạn lại ép con học tiếng Anh để thi chuyên Anh, sao con bạn hát hay, bạn lại bắt con phải học toán thật giỏi, sao con bạn thích viết văn, làm thơ, bạn lại bắt con phải học toán hay lý để thi chuyên bằng được? Khi con học tiểu học, bạn hãy cho con thỏa thích bộ lộ năng khiếu, sở thích của mình và cho con theo học những môn con yêu thích. Những môn toán, văn, Anh, hãy cho con học đạt mức cơ bản, nếu con thực sự không có tố chất, khả năng nổi trội để học nâng cao. Có như vậy, tuổi thơ của con mới không bị ám ảnh bởi điểm số. Bạn có biết nhiều học sinh thành phố không bao giờ biết thế nào là niềm vui được tắm dưới mưa, được chơi một ngày thỏa thích không phải nghĩ đến bài vở?
Ở bất cứ trường, lớp nào khắp các tỉnh thành luôn có những em học sinh bị trầm cảm vì học, dù đó chỉ là số ít. Mỗi mùa thi chuyển cấp, nhiều học sinh phải đi khám bác sĩ tâm thần chỉ vì nỗi sợ hãi thi trượt. Tất cả có lỗi một phần do bố mẹ không hiểu sức con mình ở đâu để đồng hành, chia sẻ mà chỉ biết bắt con phải đỗ lớp nọ, trường kia giống “con nhà người ta”. Đó thực sự là những em học sinh có “tuổi thơ bị đánh cắp”.

Nguồn FB: Nguyễn Thị Thanh Hải  – Đồng hành cùng các kỳ thi HSG Tiếng Anh